Α Παγκόσμιος Πόλεμος-Η διατροφή στα χαρακώματα

Ο Α παγκόσμιος πόλεμος για πολλούς λόγους αποτελεί μια περίοδο ορόσημο για τον σύγχρονο πολιτισμό. Οι εκατοντάδες ιστορικές, επιστημονικές και γεωπολιτικές προεκτάσεις  αποτελούν μέχρι και σήμερα ένα πολύ ενδιαφέρον πεδίο έρευνας και συζητήσεων.        Στις 28 Ιουνίου 1914 δολοφονήθηκε στο Σαράγεβο της Βοσνίας (επαρχία της Αυστροουγγαρίας) ο αρχιδούκας διάδοχος της Αυστρίας Φερδινάνδος και η σύζυγός του, Σοφία φον Τσότεκ, από το νεαρό σπουδαστή Γκαβρίλο Πρίντσιπ, οπαδό της πανσλαβικής κίνησης, αυτή η αφορμή έμελε να είναι η απαρχή μια σφοδρότατης ενδοευρωπαϊκής σύγκρουσης με παγκόσμιες προεκτάσεις.

Όμως  ένα πολύ  μικρό μέρος της έρευνας έχει απασχολήσει την επιστημονική κοινότητα σχετικά με την διατροφή των στρατιωτών στο πεδίο της μάχης. Γενικά σε μια εμπόλεμη κατάσταση το κομμάτι της διατροφής αποτελεί ένα θέμα ταμπού, ξεχνώντας ότι οι μαχόμενοι παραμένουν   καθόλα τα άλλα άνθρωποι με όλες τις ανάγκες και μάλιστα αυξημένες. Ερωτήματα όπως τι τρώνε οι στρατιώτες, τι διατροφικές ανάγκες έχουν, πώς φτάνουν τα τρόφιμα στο πεδίο μάχης, πως συντηρούνται απασχόλησαν τους διατροφολόγους της εποχής χωρίς βέβαια να έχουν πάντα αξιόπιστες και εφαρμόσιμες λύσεις. Παρακάτω παραθέτω ορισμένες ενδιαφέρουσες πληροφορίες και μαρτυρίες σχετικά με την διατροφή στις εμπόλεμες ζώνες. Αυτό που προκαλεί εντύπωση είναι η ποικιλία των πληροφοριών κάτι που ίσως συνάδει με την πάγια πολεμική τακτική της προπαγάνδας και παραπληροφόρησης.

Η διατροφή στο πεδίο των μαχών κατά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο  υπήρξε ένα σημαντικό ζήτημα καθώς σε αρκετές περιπτώσεις  του παρελθόντος  οι στρατιώτες λιμοκτονούσαν  και τα πράγματα από όσο φαίνεται  δεν ήταν διαφορετικά κατά τη διάρκεια του Α 'Παγκοσμίου Πολέμου. Ο Αμερικανός διατροφολόγος  John R. Murlin το 1918 έκανε προσπάθειες έτσι ώστε να εφαρμόσει ένα διατροφικό πρότυπο στον όψιμο συμμετέχοντα αμερικάνικο στρατό. Συγκεκριμένα φαίνεται να   ρώτησε ‘’ ποια είναι η πιο επιθυμητή κατάσταση σε  σωματικό και πνευματικό επίπεδο για τον στρατό μας;"  Η απάντηση ήταν « μυϊκοί άντρες» με ένα «αγωνιστικό πνεύμα»  και αυτό βέβαια μεταφραζόταν διατροφικά σε άφθονο και  καλής ποιότητας  φαγητό.

Η καλή Άποψη

Με τον Α 'Παγκόσμιο Πόλεμο, γράφει ο Murlin η αναδυόμενη επιστήμη των θρεπτικών συστατικών έγινε προτεραιότητα στον στρατό. Μια νεοσυσταθείσα Διεύθυνση Τροφίμων  απασχολούσε 65 αξιωματικούς και 50 στρατευμένους άνδρες για να επιθεωρήσουν τα τρόφιμα των στρατόπεδων σχετικά με την  θρεπτική τους αξία, να βελτιώσουν το τρόπο μαγειρέματος , την εξυπηρέτηση καθώς  και να μειώσουν τα απόβλητα. Μια τυπική μέρα  μπορεί να περιελάμβανε

·         Πρωινό από βρώμη, χοιρινό λουκάνικο, τηγανητές πατάτες, ψωμί με βούτυρο και καφέ.

·         Μεσημεριανό γεύμα από ψητό βόειο κρέας, ψητές πατάτες, ψωμί και βούτυρο, πουτίγκα καλαμποκιού και καφέ

·         Δείπνο με  στιφάδο βοείου κρέατος με  καλαμπόκι,  σιρόπι καλαμποκιού, δαμάσκηνα και τέλος  τσάι

Επίσης ένα πιο εκστρατευτικό μενού περιελάμβανε  πίτα μπιζελιού με καρυκεύματα,  κοτόπουλου στη γάστρα, συμπιεσμένα δισκία σούπας και  σκληρή γαλέτα.

 Αν και ο Murlin  με τους συναδέλφους του έμαθαν ότι οι άνδρες στα αμερικανικά στρατόπεδα εκπαίδευσης καταναλώνουν μεταξύ 2300 και 3.428 θερμίδες την ημέρα, διαπίστωσαν ότι δεν υπήρχε αρκετή συνέπεια στον συγκεκριμένο τομέα. Αυτό διότι  οι στρατιώτες συμπλήρωναν τη διατροφή τους με μέσο όρο 500 πρόσθετες  θερμίδες ανά ημέρα, με τη μορφή γλυκών, κέικ και πίτας.

Το κρέας ήταν ένα σημαντικό πρόβλημα για το στρατό, ιδιαίτερα λόγω των δυνατοτήτων αλλοίωσης και του υψηλού κόστους μεταφοράς. Οι Αμερικανοί προσέφεραν περισσότερο κρέας στο στρατό από τους συμμάχους τους και αυτό γιατί ήταν γνωστό ότι μια διατροφή υψηλής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνες ήταν απαραίτητη ώστε να έχουν ρώμη. "Σίγουρα θέλουμε ο αμερικανός στρατιώτης να έχει πολλή" γροθιά "στην πάλη του" ανέφεραν χαρακτηριστικά οι αμερικανοί.

Η Άλλη πλευρά

Ο βρετανικός στρατός, σύμφωνα με  συμβουλές των διαιτολόγων  χρειάζονταν 3.574 θερμίδες την ημέρα ανά στρατιώτη (μερικές πηγές λένε 4.600 θερμίδες την ημέρα)

Ενώ Ο Will R. Bird στο βιβλίο του "Τα φαντάσματα έχουν ζεστά χέρια" (CEF Books, Ιούλιος 1997) περιγράφει τα γεύματα στη βασική αποθήκη κοντά στη Χάβρη όχι με τόσο κολακευτικά λόγια  . Αναφέρει χαρακτηριστικά

"Τρείς  άπλυτοι  χαρακτήρες έσπασαν φραντζόλες ψωμιού και έριξαν ένα κομμάτι σε κάθε άνθρωπο, το μέγεθος του κομματιού μας ανάλογο με την τύχη μας. Ένα άλλο ζευγάρι έριξε στον καθένα μια κονσέρβα και  λιπαρό τσάι’’

Στα χαρακώματα είχε αναπτυχτεί και μια μορφή χιούμορ σχετικά με το φαγητό, όπως το παλιό αστείο για τον στρατιώτη που έσωσε ολόκληρο το σύνταγμα του με ένα χέρι  πυροβολόντας  τον μάγειρα.

Ο βρετανικός στρατός εκπαίδευσε 92.627 μάγειρες για να γευματίζει τους στρατιώτες του. Ενδιαφέρον είναι ότι μερικές φορές τα γερμανικά στρατεύματα λάμβαναν γεύματα που μεταφερόντουσαν  στην πρώτη γραμμή από σκύλους που φορούσαν μια σακούλα που περιείχε κουβάδες. Σύμφωνα με το Imperial War Museum «Μέχρι το 1918, οι Βρετανοί έστελναν πάνω από 30 εκατομμύρια κιλά κρέατος στο δυτικό Μέτωπο κάθε μήνα.

Maconochie ο δολοφόνος

Μια μερίδα που παρείχετο συνήθως ήταν το Maconochie, το οποίο ήταν ένα στιφάδο κονσέρβα. Πήρε το όνομά της από την εταιρεία της Σκωτίας που την παρήγαγε. Ήταν ένα μείγμα καρότων σε φέτες, πατάτες, γογγύλια και κρέας που κολύμπαγε σε ένα υγρό.

Οι Οδηγίες στην συσκευασία ανέφεραν ότι θα μπορούσε να καταναλωθεί ζεστό ή κρύο, αλλά οι εγκαταστάσεις θέρμανσης ήταν σπάνιες στις μπροστινές γραμμές. Έτσι, ως επί το πλείστον, τρωγόταν κρύο. Οι δυστυχής στρατιώτες  έπρεπε να σκάψουν μέσα από το παγωμένο κομμάτι λίπους   στην κορυφή για να φτάσουν στα ελάχιστα αναγνωρίσιμα λαχανικά και το μυστήριο κρέας που  είχε εδραιωθεί στον πάτο.

Ένας καταναλωτής περιέγραψε το κρύο Maconochie ως "κατώτερο των σκουπιδιών". Ένας άλλος δήλωσε ότι « κρύο ήταν ανθρώπινος-δολοφόνος».

Χαρακώματα η μαρτυρία

Η πραγματικότητα του φαγητού των χαρακωμάτων περιγράφεται με γλαφυρότητα  από έναν στρατιώτη που ονομάζεται Richard Beasley ο οποίος έδωσε μια συνέντευξη για τις εμπειρίες του Μεγάλου Πολέμου το 1993: «Όλοι εμείς ζούσαμε με μπισκότα τσαγιού και σκύλου. Εάν καταναλώναμε κρέας μία φορά την εβδομάδα ήμασταν τυχεροί, αλλά φανταστείτε να προσπαθείτε να φάτε σε μια τάφρο γεμάτη νερό με τη μυρωδιά των νεκρών σωμάτων γύρω  σου "

Κλείνοντας αντί επιλόγου , πέρα από το διατροφολογικό κομμάτι δεν μπορώ παρά να αναφερθώ στο αντιπολεμικό μήνυμα που πρέπει με κάθε ευκαιρία να επαναλαμβάνουμε. Ο Όττο Φον Μπίσμαρκ είχε πει  ''Όποιος έχει δει τα μάτια ενός στρατιώτη ετοιμοθάνατου στο πεδίο της μάχης, θα το καλοσκεφτεί πριν ξεκινήσει έναν πόλεμο.'' Ας μείνουμε στην ιστορική υφή  του θέματος και ας ευχηθούμε να λιγοστέβουν και αν είναι εφικτό να εξαφανιστούν  οι διανεμόμενες μερίδες φαγητού σε εμπόλεμες ζώνες.     

Βιβλιογραφία:

1.   

1. “War Culture – Trench Food.” Military History Monthly, October 12, 2012.
2. “Trench Food.” Spartacus Educational, undated.
3. “Soldiers Food in the Trenches.” History Learning Site, undated.
4. “It Made You Think of Home: The Haunting Journal of Deward Barnes, Canadian Expeditionary Force, 1916-1919.” Dundurn, 2004.
5. “Beef Tea, Potato Pie and Duff Pudding: How to Eat like a WW1 Tommy.” Jasper Copping, The Telegraph, May 19, 2013.
6. “Surprising Health Findings about Canadian Soldiers during WWI.” Laurier Centre for Military Strategic and Disarmament Studies, February 27, 2013.
7.  John R. Murlin Science, New Series, Vol. 47, No. 1221 (May 24, 1918), pp. 495-508 American Association for the Advancement of Science

1.