Ροδιά ο ευλογημένος καρπός

Ο Οδυσσέας Ελύτης στο πολύ όμορφο ποίημα του ‘Η τρελή Ροδιά’  αναρωτιέται κλείνοντας ‘Πέστε μου, αυτή που ανοίγει τα φτερά στο στήθος των πραγμάτων στο στήθος των βαθιών ονείρων μας, είναι η τρελή ροδιά;’ Θέλοντας με αυτό τον τρόπο να υπερτονίσει τα αισθήματα αισιοδοξίας καθώς και τις εικόνες της ελληνικής φύσης, που μέσα στη φαντασία του ποιητή συμπλέκονται με τη μόνιμη εικόνα μιας τρελής ροδιάς.

Αποδεσμευόμενοι λοιπόν από την ποιητική αδεία της τρελής ροδιάς και οδεύοντας προς την σημειολογία αυτού του καταπληκτικού καρπού, μπορούμε να διανύσουμε μεγάλη απόσταση με δεκάδες στάσεις ιστορικού, μεταφυσικού, λογοτεχνικού και επιστημονικού ενδιαφέροντος. Η ροδιά αποτελεί κατά κύριο λόγο καρπό της αφθονίας, της γονιμότητας, της καλοτυχίας, του πλούτου αλλά και των νεκρών ή του θανάτου. Η ονομασία του δέντρου καθώς και του καρπού έχει αφετηρία  τη Ρέα, την κόρη του Ουρανού και της Γαίας που γέννησε  τον Δία και άλλους ολύμπιους θεούς. Από την Περσεφόνη και τους έξη σπόρους ροδίου που έφαγε ώστε να επιστρέφει κάθε έξη μήνες στον Άδη, μέχρι τα Ελευσίνια μυστήρια και την Χριστιανική παράδοση ο κοινός παρονομαστής είναι οι αναφορές και η υψηλή συμβολική αξία της ροδιάς.

Γιατί όμως το ρόδι αποτελεί ένα τόσο ισχυρό και διαχρονικό σύμβολο? Έχει να κάνει με την απλή τοπική συμβατότητα ενός  γηγενούς δέντρου ή υπάρχουν βαθύτερες και ευεργετικές ιδιότητες που εσωκλείουν αυτοί οι νοστιμότατοι ρόζ-κόκκινοι σπόροι?

Το δέντρο

Ας ξεκινήσουμε με κάποια βασικά  χαρακτηριστικά που παρουσιάζουν εξαιρετικό ενδιαφέρον. Η ροδιά είναι φυτό του γένους πουνική, καλλιεργείται κυρίως για τους καρπούς της, από τους οποίους παρασκευάζονται δροσιστικά ποτά και σιρόπια (γρεναδίνη) ενώ καλλιεργείται σε όλο τον κόσμο και ευδοκιμεί σε θερμές περιοχές φτάνοντας μέχρι και τα 5 μέτρα ύψος.

Θρεπτική Αξία

Αναφορικά με το θρεπτικό κομμάτι, οι καρποί της παρουσιάζουν σημαντικές  ποσότητες σε μια σειρά από βιταμίνες, φυτοχημικά και διάφορες άλλες ευεργετικές ουσίες. Συγκεκριμένα ενός μεσαίου μεγέθους ρόδι δίνει περίπου ¾ του φλιτζανιού σπόρους παρέχοντας γύρω στις 100 θερμίδες. Επιπλέον το ρόδι καλύπτει σχεδόν το 50% των ημερήσιων αναγκών μας σε βιταμίνη C, ενώ την ίδια στιγμή είναι πολύ πλούσιο σε Κάλιο, βιταμίνες Φώσφορο και φυλλικό οξύ. Επιπλέον το ρόδι είναι πλούσιο σε φυτικές ίνες, με αποτέλεσμα να βοηθά στην καταπολέμηση της δυσκοιλιότητας και την απώλεια βάρους.

Το ρόδι στην ιατρική

Μελέτες έχουν δείξει ότι τα ρόδια μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως φυσική θεραπεία λόγω της ικανότητάς τους έναντι ευρέος φάσματος παθογόνων παραγόντων. Περίπου κάθε μέρος του ροδιού, συμπεριλαμβανομένων των χυμών του φλοιού και λουλουδιών  έχει δοκιμαστεί για αντιμικροβιακές δράσεις. Παρουσιάζει ένα μεγάλο εύρος ιδιοτήτων και τελικώς έχει  επιδείξει αντιμικροβιακές λειτουργίες. Φαίνεται  ότι το ελαγικό οξύ καθώς και οι υδρολυόμενες τανίνες, όπως η πανικαλιγίνη, έχουν τις περισσότερες δράσεις [1] . Επίσης η χρήση του χυμού, του φλοιού και του ελαίου ροδιού έχει δείξει να έχει μια ευρεία ποικιλία κλινικής χρήσης για την πρόληψη και θεραπεία ορισμένων μορφών καρκίνου, καθώς και άλλων ασθενειών που συνοδεύονται με χρόνια φλεγμονή [2]. Τα αποτελέσματα πολυάριθμων μελετών δείχνουν ότι το ρόδι περιέχει  αντιοξειδωτικά, αντικαρκινικά και αντιφλεγμονώδη συστατικά, τα οποία είναι αποτελεσματικά στην πρόληψη και θεραπεία του καρκίνου καθώς και άλλων χρόνιων  λοιμώξεων [3].

Ρόδι και  μνήμη

Μέχρι σήμερα ήταν ευρέως διαδεδομένη η μεγάλη αξία των ω3 λιπαρών οξέων ως προς τις γνωστικές λειτουργίες. Ακόμα όμως και σε αυτό το πεδίο οι επιδράσεις της ροδιάς είναι αξιοθαύμαστες. Συγκεκριμένα διεξήχθη μελέτη  σε ανθρώπους που είχαν πρόβλημα με τη μνήμη τους λαμβάνοντας καθημερινά  χυμό ροδιού. Μετά από μια ορισμένη χρονική περίοδο, παρατηρήθηκε μεγάλη βελτίωση στη λεκτική και οπτική μνήμη τους [5]. Στην πραγματικότητα, ένα άλλο πείραμα που έγινε σε ποντίκια δείχνει ότι η κατανάλωση ροδιού μπορεί επίσης να αποτρέψει την νόσο Alzheimer [6].

Ρόδι ομορφιά και αντιγήρανση

Αν πιστεύατε ότι τα ευεργετικά αποτελέσματα της ροδιάς σταματάνε εδώ μάλλον πλανάστε.   Σε μια μελέτη που διερεύνησε τις αντιγηραντικές επιδράσεις της συμπυκνωμένης σκόνης του χυμού ροδιού (PCP) σε ποντικούς χωρίς τρίχες μετά από 15 εβδομάδες έκθεσης σε ακτινοβολία UVB, φάνηκε   ότι πράγματι το PCP έχει  προστατευτικά αποτελέσματα έναντι της φωτογήρανσης που προκαλείται από την  UVB ακτινοβολία [4]. Και σαν να μην έφτανε αυτό, σε μια πρόσφατη μελέτη του 2017 φάνηκε η θετική τοπική δράση του ελαίου ροδιάς σχετικά με την προστασία του δέρματος έναντι του καρκίνου. 

Τέλος  στο κομμάτι της αντιγήρανσης αποτελεί  αποδεδειγμένα ένα  ισχυρό αντιοξειδωτικό. Συγκεκριμένα ο καρπός του πλούσιος σε φλαβονοειδή, ανθοκυανίνες, αλκαλοειδή  και άλλα συστατικά  έχει αντιαθηρογενετικές, αντιϋπερτασικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες. Επιπλέον, βελτιώνει την επούλωση πληγών και είναι αποτελεσματικό για ένα υγιές  αναπαραγωγικό σύστημα.

Μα για μια στιγμή, στην αρχή του κειμένου μέσα στα πολλά στοιχεία αναφέρθηκε ότι στην αρχαία Ελλάδα το θεωρούσαν  σύμβολο γονιμότητας. Μήπως τελικά η επιστήμη έρχεται απλά να τεκμηριώσει αυτό που είδη ο θυμόσοφος λαός εμπειρικά γνωρίζει ήδη? Στις μέρες μας δεν ξέρω αν μπορώ να χαρακτηρίσω την Ροδιά τρελή όπως ο Ελύτης, σίγουρα όμως μπορώ να πω με βεβαιότητα ότι αν έγραφε σήμερα ξανά το ποίημα θα το ονόμαζε ‘Ευλογημένη Ροδιά’.

Πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό The Body Τεύχος Δεκεμβρίου 2019, σελίδα 74

Βιβλιογραφία

1.     The pomegranate: effects on bacteria and viruses that influence human health. Howell AB, D'Souza DH Evid Based Complement Alternat Med. 2013; 2013():606212. [PubMed] [Ref list]

2.     Review Punica granatum (pomegranate) and its potential for prevention and treatment of inflammation and cancer. Lansky EP, Newman RA J Ethnopharmacol. 2007 Jan 19; 109(2):177-206. [PubMed] [Ref list]

3.     Review Pomegranate peel and fruit extracts: a review of potential anti-inflammatory and anti-infective effects. Ismail T, Sestili P, Akhtar S J Ethnopharmacol. 2012 Sep 28; 143(2):397-405. [PubMed] [Ref list]

4.     Kang SJ, Choi BR, Kim SH, et al. Beneficial effects of dried pomegranate juice concentrated powder on ultraviolet B-induced skin photoaging in hairless mice. Exp Ther Med. 2017;14(2):1023–1036. doi:10.3892/etm.2017.4626

5.     Pomegranate juice augments memory and FMRI activity in middle-aged and older adults with mild memory complaints. Evid Based Complement Alternat Med. 2013;2013:946298. doi: 10.1155/2013/946298. Epub 2013 Jul 22

6.     Potential benefits of phytochemicals against Alzheimer's disease. Wightman EL.Proc Nutr Soc. 2017 May; 76(2):106-112. Epub 2017 Feb 1.