Πως να επιλέγουμε Ελαιόλαδο

Ελαιόλαδο, ένα αγαθό άμεσα συνυφασμένο με την Ελληνική Γή, τις παραδόσεις και τη κουλτούρα μας ως Λαός. Κινούμενο μεταξύ θρύλων, ιστοριών και παραδόσεων αποτελεί μακράν το τρόφιμο με την μεγαλύτερη χρήση στη διατροφή αλλά και τον καλλωπισμό. 

Ξεκινώντας από τον όμηρο ο οποίος αναφέρεται συχνά στην Ελιά και τις χρήσεις της αλλά και φτάνοντας στου νεώτερους ποιητές του εικοστού αιώνα όπως Ελύτης και Ρίτσος που αποδίδουν στην Ελιά έντονη σημειολογία, κατανοούμε την εξέχουσα θέση του ελαιόδεντρου  και των προϊόντων του στην Ελληνική παράδοση. Ο Γιώργος Σεφέρης αναφέρει

Δεν φανταζόμουνα έτσι τη θλίψη

και το θάνατο

έφυγα και ξαναγύρισα στη θάλασσα.

Τη νύχτα πάνω στην κουβέρτα

του Άη Νικόλα ονειρεύτηκα

μια παμπάλαια ελιά να δακρύζει

Και πραγματικά αυτό το υπερ αιωνόβιο δέντρο που ενίοτε σε τούτο τον τόπο δακρύζει έχει και το καταπληκτικό προσόν να ζωγραφίζει την Ελληνική ύπαιθρο με αυτό το απαλό πράσινο χρώμα που λαμπυρίζει κάτω απ΄τις ακτίνες καθρεφτίζοντας υγεία και αγνότητα.

Στην πραγματικότητα αν και τα Ελαιόδεντρα αποτελούν αιώνιους ακίνητους μάρτυρες του χρόνου η ανθεκτικότητα τους σε περιβαλλοντικές αντιξοότητες και όχι μόνο είναι ασύγκριτη. 

Το πραγματικό πρόβλημα ξεκινά μετά την συγκομιδή του καρπού της Ελιάς και μεγιστοποιείτε κατά τη διαδικασία μεταφοράς, έκθλιψης του καρπού , τυποποίησης και αποθήκευσης. Όσο ανθεκτικό είναι το ελαιόδέντρο τόσο ευαίσθητο και επιρρεπές σε διάφορες αλλοιώσεις είναι το προϊόν του ελαιολάδου.

Στο παρών άρθρο θα προσπαθήσω πολύ σύντομα να αναφέρω τις κατηγοριοποιήσεις του Ελαιολάδου βάση ποιότητας και σύστασης αλλά και μερικούς εύκολους και γρήγορους τρόπους να αποφύγετε τις κακοτοπιές. Στην προκειμένη περίπτωση οι κακοτοπιές είναι δύο και πρόκειται α) για ένα από τα  αρχαιότερα οικονομικά εγκλήματα τη νοθεία β) το ελαττωματικό σε ποιοτικά χαρακτηριστικά ελαιόλαδο.

Αρχικά λοιπόν θα πρέπει να ενεργοποιήσουμε το απαραίτητο προσόν ενός καταναλωτή το οποίο δεν είναι άλλο από την παρατήρηση των ετικετών. Μια φιάλη στο super market που αναγράφει ελαιόλαδο δεν έχει καμία απολύτως σχέση με λαδάκι που έβγαλαν δυστυχώς μόνο πέρυσι   τα 10 δέντρα σας στο χωρίο. Η αλήθεια είναι ότι σε αυτή την περίπτωση δεν σας κοροϊδεύει κάποιος, ούτε υπάρχει κάποια συνωμοσία, απλά η βιομηχανία τροφίμων ακολουθεί ευλαβικά τον Κώδικα τροφίμων και ποτών και τις εκάστοτε αγορανομικές και άλλες διατάξεις. Συνεπώς πρέπει να γνωρίζεται ότι το ελαιόλαδο διαχωρίζεται στις παρακάτω κατηγορίες :

   1. Παρθένα Ελαιόλαδα

Έλαια που λαμβάνονται από τον ελαιόκαρπο μόνο με μηχανικές μεθόδους ή άλλες φυσικές επεξεργασίες, με συνθήκες που δεν προκαλούν αλλοίωση του ελαίου και τα οποία δεν έχουν υποστεί καμία άλλη επεξεργασία πλην της πλύσης, της μετάγγισης, της φυγοκέντρισης και της διήθησης.

Τα έλαια αυτά κατατάσσονται και ταξινομούνται αναλυτικά με τις ακόλουθες ονομασίες:

α. Εξαιρετικό Παρθένο Ελαιόλαδο

Το ελαιόλαδο του οποίου η περιεκτικότητα σε ελεύθερα λιπαρά οξέα (οξύτητα) δεν υπερβαίνει τα 0,8 g ανά 100 g (0,8%) και τα άλλα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του είναι σύμφωνα με τα προβλεπόμενα για τη κατηγορία αυτή.

β. Παρθένο Ελαιόλαδο

Το ελαιόλαδο η οξύτητα του οποίου δεν υπερβαίνει το 2% και τα άλλα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του είναι σύμφωνα με τα προβλεπόμενα για την κατηγορία αυτή.

γ. Ελαιόλαδο Λαμπάντε

Το ελαιόλαδο του οποίου η οξύτητα είναι μεγαλύτερη το 2% και τα άλλα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του είναι σύμφωνα με τα προβλεπόμενα για την κατηγορία αυτή.

2. Εξευγενισμένο Ελαιόλαδο

Το ελαιόλαδο που λαμβάνεται από τον εξευγενισμό παρθένων ελαιολάδων, η οξύτητα του οποίου δεν υπερβαίνει το 0,3% και τα άλλα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του είναι σύμφωνα με τα προβλεπόμενα για την κατηγορία αυτή.

3. Ελαιόλαδο - αποτελούμενο από εξευγενισμένα ελαιόλαδα και παρθένα ελαιόλαδα

Το έλαιο που λαμβάνεται από ανάμειξη εξευγενισμένου ελαιολάδου και παρθένων ελαιολάδων, εκτός από το ελαιόλαδο λαμπάντε, η οξύτητα του οποίου δεν υπερβαίνει το 1% και τα άλλα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του είναι σύμφωνα με τα προβλεπόμενα για την κατηγορία αυτή.

4. Ακατέργαστο Πυρηνέλαιο

Το έλαιο που λαμβάνεται από τους πυρήνες της ελιάς, κατόπιν επεξεργασίας με διαλύτες ή με φυσικά μέσα ή το έλαιο που αντιστοιχεί (με εξαίρεση ορισμένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά) σε ελαιόλαδο λαμπάντε.

5. Εξευγενισμένο Πυρηνέλαιο

Το έλαιο που λαμβάνεται από τον εξευγενισμό του ακατέργαστου πυρηνέλαιου, η οξύτητα του οποίου δεν υπερβαίνει το 0,3% και τα άλλα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του είναι σύμφωνα με τα προβλεπόμενα για την κατηγορία αυτή.

6. Πυρηνέλαιο

Το έλαιο που λαμβάνεται από ανάμειξη εξευγενισμένου πυρηνέλαιου και παρθένων ελαιολάδων, εκτός από το ελαιόλαδο λαμπάντε, η οξύτητα του οποίου δεν υπερβαίνει το 1% και τα άλλα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του είναι σύμφωνα με τα προβλεπόμενα για την κατηγορία αυτή.

Προτρέχω να σας διευκολύνω και να ξεκαθαρίσω ότι δεν χρειάζεται να πάρετε τη παραπάνω λίστα για να επιλέγετε ελαιόλαδο στο super market , αλλά να ακολουθείτε ένα χρυσό κανόνα όταν ψωνίζετε τυποποιημένο ελαιόλαδο, φιάλη που δεν αναγράφει Εξαιρετικό παρθένο Ελαιόλαδο αποτελείτε από μίγμα ελαιολάδων και μάλιστα περιέχει σε αυξημένο ποσοστό εξευγενισμένο.

Ευλόγως μπορεί να ρωτήσει κάποιος είναι καλό? Η απάντηση είναι ότι είναι βρώσιμο, μπορείτε να το χρησιμοποιείτε στη μαγειρική είναι μάλιστα και αρκετά οικονομικότερο, αλλά δεν είναι το τυπικό εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο που έχει προκύψει από το ελαιοτριβείο μόνο από έκθλιψη και ενδεχομένως φιλτράρισμα. Μια γευστική αντιπαραβολή μεταξύ ενός τέτοιου μίγματος με εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο θα σας πείσει και σας προκαλώ να το κάνετε για εκπαιδευτικούς λόγους.

Επίσης καλό είναι να γνωρίζεται πως το πυρηνέλαιο και τα παράγωγα του, προκύπτουν από μια βίαιη χημική διεργασία που ονομάζεται εκχύλιση και γίνεται με τη βοήθεια διαλυτών που κλέβουν ότι έχει απομείνει μέσα στον πυρήνα(κουφάρι) της ελιάς. Συνεπώς αν και η τιμή στα ράφια είναι άκρως δελεαστική να γνωρίζετε ότι η χρήση του περιορίζεται κυρίως  για καντήλια και όχι για μια ισορροπημένη διατροφή.

Μια επίσης  αναμενόμενη ερώτηση είναι αν υπάρχει νοθεία σε τυποποιημένα ελαιόλαδα που βρίσκονται στα ράφια? Η απάντηση είναι ότι σαφώς εγκυμονεί ο κίνδυνος και μάλιστα όσο πιο άγνωστη και περιορισμένης κυκλοφορίας είναι μια μάρκα τόσο μεγαλύτερος είναι. Ωστόσο μια ασφαλιστική δικλείδα αποτελούν οι ανακοινώσεις του ΕΦΕΤ που συχνά πυκνά διοχετεύονται στο διαδίκτυο και αναφέρουν με ονοματεπώνυμο κάποιους ξύπνιους καιροσκόπους.

Γιατί όμως δεν θέλουμε τη νοθεία? Αυτή η ερώτηση μπορεί να απαντηθεί πολύ εύκολα αν αναλογιστούμε την κλοπή την οποία υφιστάμεθα  αλλά και τυχόν κινδύνους στη δημόσια υγεία δεδομένου ότι δεν γνωρίζουμε τη προέλευση και ποιότητα του χρησιμοποιημένου προϊόντος. Πχ τα τελευταία χρόνια το πιο εξελιγμένο έλαιο για νοθεία αποτελεί το φουντουκέλαιο, κάτι που κάνει πολύ δύσκολη την ανάλυση και για να διαπιστωθεί χρειάζεται ανάλυση στερολικού κλάσματος με άερια χρωματογραφία μια επίπονη και χρονοβόρα διαδικασία που απαιτεί εξειδικευμένο προσωπικό. Το πρόβλημα με το φουντουκέλαιο είναι ότι υπάρχουν άνθρωποι αλλεργική στα φουντούκια και μπορεί με την κατανάλωση του να προκληθεί σοβαρή αλλεργία.

Ένας  από τους πιο κοινότυπους αστικούς μύθους αναφέρει ότι αυτός ο εικοσακιλος τενεκές που  έφερε ο μπατζανάκης σας από τον αδελφικό καλαματιανό του φίλο με το αζημίωτο βέβαια, περιέχει το καλύτερο οικολογικό εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο που κυκλοφορεί στην πιάτσα και είσαστε πολύ τυχεροί που πληρώσατε  μόνο 80 ευρώ. Στην πραγματικότητα δεν γνωρίζεται απολύτως τίποτα, πρόκειται για εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο κατά δήλωση του κομιστή και όσο μαύρη και άραχνη μπορεί να είναι η ξεχειλίζουσα μούργα άλλο τόσο μπορεί να είναι και η καταγωγή του ελαιολάδου σας. Συνεπώς αν δεν είστε 100% σίγουροι για το τι έχει μέσα ο τενεκές μην προχωράτε σε τέτοιες αγορές που είναι τουλάχιστον άστοχες. Πιθανότατα ο μόνος που γνωρίζει 100% για την ποιότητα του ελαιολάδου θα είναι ιδιοκτήτης του Ελαιοτριβίου αλλά ακόμα και για αυτό δεν είμαι απολύτως σίγουρος. Για όσους σπεύσουν να σκεφτούν ότι οι μικροί παραγωγοί δεν κάνουν τέτοια ή δεν έχουν τη δυνατότητα, να σας αναφέρω  ότι συνήθως η νοθεία και στα τυποποιημένα ελαιόλαδα  προκύπτει απευθείας από τους εμπόρους της πρώτης ύλης και απ΄την αδυναμία ελέγχου της από τον τυποποιητή.

Για το τέλος άφησα το ποιο αισιόδοξο, διότι φοβάμαι ότι κάποιοι μπερδεύτηκαν ή δυσανασχέτησαν από την πολυπλοκότητα και τελικά αυτό που θέλω να τονίσω είναι ότι ο καθένας μας ατομικά  μέχρι ένα στάδιο μπορεί να καταλάβει αν κάτι δεν πάει καλά με το προς κατανάλωση λαδάκι μας. Εμπιστευτείτε τις αισθήσεις σας και δεν θα πέφτετε συχνά έξω, τα ελαιόλαδα έχουν οργανοληπτικά χαρακτηριστικά και αυτά είναι φρουτώδες, πικάντικο και πικρό. Πάρτε μια μικρή ποσότητα λαδιού σκέτη (χωρίς τομάτα και φέτα σαφώς)και παίξτε στο στόμα σας, αν βγαίνουν αρώματα, νιώθετε πικρίλα ή κάψιμο στον ουρανίσκο είστε σε καλό δρόμο, αν βλέπετε πολύ μούργα, περίεργο σκοτεινό χρώμα και δυσάρεστη γεύση ή καθόλου γέυση , τότε αυτό που αγοράζετε στην καλύτερη των περιπτώσεων δεν αξίζει τα χρήματα που δίνεται.

Ελπίζω να βοήθησα!!!