Λεπτίνη η Ορμόνη

Λεπτίνη η Ορμόνη

Τα τελευταία χρόνια προωθείτε ταχύτατα η έρευνα σχετικά με την επίδραση διαφόρων ορμονών στο μεταβολισμό και την απώλεια βάρους. Είναι γεγονός ότι η ιδέα της μαγικής ορμόνης που ρυθμίζοντας την θα επιτευχθεί και το επιθυμητό μεταβολικό αποτέλεσμα είναι άκρως  δελεαστική. Ωστόσο το ανθρώπινο σώμα πάντα έχει τη τελευταία λέξη και σίγουρα η θεότητα Πανάκεια  (θεραπεία επι πάσας νόσου) δεν πρόκειται να ξεμυτίσει τόσο εύκολα σερφάροντας  πάνω σε μαγικά χάπια ή αναδυόμενη μέσα από ορούς.

Η λεπτίνη προέρχεται από τη καθόλα  ελληνική λέξη  λεπτή/λεπτός. Γνωστή και  ως η ορμόνη της  "ικανοποίησης", δρα κυρίως ως ρυθμιστής των συνολικών αποθεμάτων ενέργειας του σώματός μας. Λίγο πιο συγκεκριμένα πρόκειται  για μια ορμόνη που παράγεται κυρίως από τα λιπώδη κύτταρα και συμβάλλει στη ρύθμιση της ενεργειακής ισορροπίας εμποδίζοντας το αίσθημα πείνας. Επιπλέον η λεπτίνη αντιτίθεται στις δράσεις της ορμόνης  γκρελίνης,  η αλλιώς «ορμόνη της πείνας». Και οι δύο ορμόνες δρουν σε υποδοχείς που η τοπολογία τους είναι στον  τοξοειδή πυρήνα του υποθάλαμου [1] και αυτό είναι σημαντικό ώστε να κατανοήσουμε  ένα μικρό μέρος της πολυπλοκότητας του συστήματος ρύθμισης της όρεξης μας . Ωστόσο το οξύμωρο είναι ότι ενώ τα παχύσαρκα άτομα μπορεί να έχουν υψηλότερα επίπεδα Λεπτίνης (θυμίζω συνυπάρχει με το λίπος) έχει παρατηρηθεί ότι στα  ίδια άτομα εμφανίζεται μια μειωμένη ευαισθησία στη Λεπτίνη (παρόμοια με την αντίσταση στην ινσουλίνη στον διαβήτη τύπου 2), με αποτέλεσμα την αδυναμία ανίχνευσης του αισθήματος κορεσμού παρά την υψηλή αποθήκευση ενέργειας και τα υψηλά επίπεδα της. 

Με άλλα λόγια φαίνεται ότι υπάρχει κάποιου τύπου διαταραχή στο εν λόγω σύστημα, η οποία εμποδίζει τον εγκέφαλο στο να ανιχνεύσει τα αυξημένα επίπεδα λεπτίνης στο αίμα και να δώσει τη κατάλληλη εντολή για διακοπή σίτισης. 

Σύμφωνα με τον Ζίγκμουντ Φρόυντ  το σημαντικότερο  ερώτημα  που δεν  απαντήθηκε ποτέ και ούτε και αυτός δεν  κατόρθωσε να απαντήσει μετά από τριάντα χρόνια έρευνας, είναι: «τι θέλει μια γυναίκα;» Ωστόσο στην περίπτωση της λεπτίνης αν και γένους θηλυκού, μάλλον τα πράγματα είναι αρκετά πιο απλά. Όμως πάμε να γίνουμε περισσότερο συγκεκριμένοι χρησιμοποιώντας κάποιες βασικές πληροφορίες:

·          Η λεπτίνη μετράται με ειδική εξέταση αίματος. Πολυάριθμες  έρευνες που διεξήχθησαν μετά την ανακάλυψη της λεπτίνης το 1994, παρείχαν μια ομάδα εύρους αναφοράς για φυσιολογικά, υψηλά και χαμηλά επίπεδα λεπτίνης. Επιπλέον, τα εύρη αναφοράς για τα παιδιά εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από το επίπεδο σεξουαλικής ωριμότητάς τους ενώ  τα επίπεδα εκφράζονται μέσω του  σταδίου "Tanner".

·         Η εξωγενής λήψη λεπτίνης ως θεραπεία συντήρησης βάρους σε άτομα που έχουν ήδη υποστεί απώλεια είναι μια μέθοδος η οποία έχει χρησιμοποιηθεί με ικανοποιητικά αποτελέσματα. Συγκεκριμένα σε μια μετανάλυση [2]  φάνηκε ότι αν και δεν είναι αποτελεσματική μέθοδος για την απώλεια βάρους, είναι πιθανότατα πιο αποτελεσματική  ως θεραπεία συντήρησης βάρους σε άτομα που έχουν προηγουμένως χάσει βάρος.

·         Επιπλέον επειδή ο πλακούντας παράγει λεπτίνη [3] τα επίπεδα της αυξάνονται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και πέφτουν μετά τον τοκετό.

·         Έχει προταθεί ότι ο κύριος ρόλος της λεπτίνης είναι να λειτουργεί ως σήμα λιμοκτονίας όταν τα επίπεδα είναι χαμηλά ώστε να βοηθήσουν στη διατήρηση των αποθεμάτων λίπους για επιβίωση κατά τη διάρκεια της πείνας. Συνεπώς κατανοούμαι ότι η λεπτίνη δεν φαίνεται να αποτελεί  ένα σήμα κορεσμού για την πρόληψη  υπερκατανάλωσης τροφής, για αυτό ενδεχομένως δεν λειτουργεί με αυτό τον τρόπο στα παχύσαρκα άτομα. Πιθανότατα το τελευταίο μπορεί να αποτελεί ένα εξελεγκτικό όπλο των θηλαστικών ώστε σε περιόδους αφθονίας  τροφής να μπορούν να αποθηκεύουν ενέργεια.

·         Τελευταία  η λεπτίνη έχει αναγνωριστεί ως παράγοντας κυτοκίνης καθώς και φαίνεται να έχει  επίσης  πλειοτροπικές δράσεις  σχετικές με την ανοσολογική απόκριση και τη φλεγμονή [4].

·         Η εξωγενής χορήγηση λεπτίνης εγκρίθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες το 2014 για χρήση σε συγγενή ανεπάρκεια λεπτίνης και γενικευμένη λιποδυστροφία ένα σύνδρομο όπου το σώμα αδυνατεί να παράγει και να διατηρήσει λιπώδη ιστό.

Η λεπτίνη αποτελεί μια βασική ορμόνη του ενδοκρινούς συστήματος, ενός χαοτικού και εξαιρετικά πολύπλοκου συστήματος  που περιλαμβάνει εκατοντάδες συγκοινωνούντες λειτουργίες, σφηνωμένες σε όλο μας το σώμα. Όπως γίνεται κατανοητό   σε αυτό το δαιδαλώδες σύστημα η άκρη του Μίτου της Αριάδνης δεν είναι εφικτό να προσεγγιστεί εύκολα και με τα συμβατικά μέσα. Ωστόσο η επιστήμη διαθέτει πλέον και νέα αναπτυσσόμενα εργαλεία απαντήσεων που σύντομα θα δίνουν λύσεις . Ένα τέτοιο πακέτο εργαλείων παρέχει η διατροφογενετική η επιγενετική και γενικότερα η βιοπληροφορική , όπου η χρήση συγκεκριμένων γενετικών τόπων μπορεί  εξατομικευμένα  να προσφέρει πιο συγκεκριμένες λύσεις. Ένα παράδειγμα αποτελεί μια μελέτη στην οποία οι ερευνητές κατέληξαν  πώς    ο γονότυπος GG των υποδοχέων λεπτίνης (Πολυμορφισμός rs1137101) και τα υψηλότερα επίπεδα λεπτίνης στον ορό μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως παράγοντες κινδύνου για την παιδική παχυσαρκία.

Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι η λεπτίνη είναι μια κομβική ορμόνη στα μεταβολικά μονοπάτια αλλά και στις προσπάθειες απώλειας βάρους με αρκετά τεκμηριωμένο και σαφή ρόλο που ακόμα όμως δεν μπορούμε να υποστηρίξουμε την πλήρη αποκωδικοποίηση της. Αν θα μπορούσαμε να πούμε κάτι για επίλογο θα ήταν ενδεχομένως μια παράφραση του Άλντους Χάξλεϋ στο γνωστό ‘Οι ατομικοί επιστήμονες στρώνουν το κρεβάτι που θα ξαπλώσει πάνω του η ανθρωπότητα’ Στο ότι πλέον στον 21 αιώνα αυτό το στρώσιμο του κρεβατιού μάλλον περνά στους βιοεπιστήμονες.

 

Βιβλιογραφία:

1.       Brennan AM, Mantzoros CS (2006). "Drug Insight: the role of leptin in human physiology and pathophysiology – emerging clinical applications". Nat Clin Pract Endocrinol Metab. 2 (6): 318–27. doi:10.1038/ncpendmet0196. PMID 16932309.

2.       Rosenbaum M, Leibel RL. 20 years of leptin: role of leptin in energy homeostasis in humans. J Endocrinol 2014; 223: T83–T96. [PMC free article] [PubMed]

3.       Zhao J, Townsend KL, Schulz LC, Kunz TH, Li C, Widmaier EP (2004). "Leptin receptor expression increases in placenta, but not hypothalamus, during gestation in Mus musculus and Myotis lucifugus". Placenta. 25 (8–9): 712–22. doi:10.1016/j.placenta.2004.01.017. PMID 15450389.

4.       Obici S, Rossetti L (December 2003). "Minireview: nutrient sensing and the regulation of insulin action and energy balance". Endocrinology. 144 (12): 5172–78. doi:10.1210/en.2003-0999. PMID 12970158.

5.       Scotece M, Conde J, Vuolteenaho K, Koskinen A, López V, Gómez-Reino J, Lago F, Moilanen E, Gualillo O (2014). "Adipokines as drug targets in joint and bone disease". Drug Discovery Today. 19 (3): 241–58. doi:10.1016/j.drudis.2013.07.012. PMID 23906693.

6.       Eldosouky MK¹, Abdu Allah AM², AbdElmoneim A³, Al-Ahmadi NS⁴.  Correlation between serum leptin and its gene expression to the anthropometric measures in overweight and obese children. Cell Mol Biol (Noisy-le-grand). 2018 Jan 31;64(1):84-90. doi: 10.14715/cmb/2018.64.1.15.