Μια νέα ηθική σύμβαση για την τροφή ζωικής προέλευσης

Έχουν περάσει 24 χρόνια από τότε που έκπληκτοι  βλέπαμε στις τηλεοράσεις μας  ευγενή φυτοφάγα ζώα να  μετατρέπονται σε λαίμαργα και  φρικτά σαρκοφάγα.  Βοοειδή που τρέφονταν με  χόρτο ξαφνικά έγιναν κανίβαλοι και το αποτέλεσμα ήταν η ασθένεια των τρελών αγελάδων, η οποία παραμένει το χειρότερο σκάνδαλο τροφίμων στην ιστορία της Βρετανίας. 

Έχουν περάσει 24 χρόνια από τότε που η ασθένεια των τρελών αγελάδων αποδείχθηκε ότι σκοτώνει ανθρώπους και εφτά χρόνια μετά από το σκάνδαλο με το κρέας αλόγων, αλλά η βιομηχανία τροφίμων φαίνεται να είναι ακόμα εκτός ελέγχου. Η παραγωγή κρέατος και παρασκευασμάτων αυτού  είναι ένας πολύ προσοδοφόρος τομέας επιχειρηματικής δραστηριότητας, μολονότι μιλάμε για το οξύμωρο της βιομηχανικής εκμετάλλευσης ζώντων οργανισμών και  θηλαστικών. Στην συντριπτική πλειοψηφία των μεγάλων μονάδων οι συνθήκες διαβίωσης των ζώων είναι τραγικές, καθώς τα βοοειδή εξ απαλών ονύχων κακομεταχειρίζονται, επιβιώνοντας σε ένα περιβάλλον αδρομερώς σε πλήρη δυσαρμονία  με το φυσικό τους. 

Την απάντηση καθώς φαίνεται δεν μπορεί να την δώσουν ούτε οι διάφοροι οργανισμοί, ούτε οι κυβερνήσεις και η πολυδιαφημισμένη αυτορρύθμιση της παγκόσμιας αγοράς. Σε αυτή την περίπτωση η απάντηση επιβάλλεται να έρθει ατομικά από τον ίδιο τον καταναλωτή εδραιώνοντας την έννοια της προσωπικής ευθύνης. Πρέπει ‘όσο το δυνατόν συντομότερα να απαντήσουμε στο ερώτημα τι θέλουμε να υπάρχει πίσω  από το κομμάτι κρέας που καταναλώνουμε. Είναι το απαραίτητο διαθρεπτικό μας όχημα για επιβίωση και υγεία που μοιραία πρέπει με σύνεση και ευγνωμοσύνη να καταναλώνουμε; Ή αποτελεί την ευτελή μας επιβολή και σπισισμό ενάντια στα άλλα είδη του πλανήτη; Είναι μια μοιραία διατροφική μας συνθήκη που όμως οφείλουμε να σεβόμαστε με πλήρη συναίσθηση του όρου  «οἰκονομία» ( «οίκος» + «νέμομαι» ), που σημαίνει διαχείριση της οικίας; Ή αποτελεί ένα επιπλέον λιθαράκι  στην ηθική μας  εκπαραθύρωση και καταστροφή του πλανήτη; Στην άγρια φύση το θήραμα δεν θανατώνεται από τους θηρευτές  ούτε για απόλαυση, ούτε για ψυχαγωγία αλλά υπάρχει ο σοβαρός λόγος της επιβίωσης.

 Το θήραμα ως μέρος της αλυσίδας διατροφής χρησιμοποιείται από τον κύριο θηρευτή, την αγέλη αλλά και τα όρνεα για την επιβίωση τους,  για αυτό τον λόγο από ολόκληρο κοπάδι επιλέγεται κατά κανόνα μόνο ένα διατηρώντας έτσι μια μελλοντική πρόνοια για υγιή διατήρηση της τροφικής αλυσίδας. Ό άνθρωπος είναι δεδομένο πώς  σε αυτή την πολύπλοκη αλυσίδα κατέχει την θέση του παμφάγου, μια θέση η οποία προσέφερε άπειρες επιλογές επιβίωσης και εξέλιξης  μέσα στα εκατομμύρια χρόνια, πάντα προσαρμοζόμενη στο εκάστοτε περιβάλλον διαβίωσης. 

Μια νομαδική φυλή στις στέπες είναι δεδομένο ότι θα τρέφεται από τα εκτρεφόμενα ζώα. Μια κοινότητα της Πολυνησίας που έχει πρόσβαση στη θάλασσα θα καλλιεργεί μεθόδους αλιείας. Οι ελάχιστοι ιθαγενείς στα βάθη της ζούγκλας του Αμαζονίου, έχουν την δυνατότητα διατροφής με πολλά φρούτα, φυτά αλλά και άγρια ζώα όπως φίδια και κροκόδειλοι. Το βασικό πρόβλημα του πλανήτη έγκειται στην ανεξέλεγκτη καταναλωτική μανία και εκβιομηχάνιση του δυτικού κόσμου. Ενός κόσμου σε πλήρη διάσταση και δυσαρμονία με τα μεγαλειώδη τεχνολογικά και πολιτισμικά επιτεύγματα που έχει πετύχει. Χρειάζεται μια νέα τροφική σύμβαση που θα προκύψει έπειτα από βαθιά ενδοσκόπηση και κριτική των πεπραγμένων. Βασικά συστατικά και ζητούμενα της νέας σύμβασης πρέπει να είναι η καλή υγεία, η βιωσιμότητα αλλά και ηθική στάση έναντι του πλανήτη και των υπόλοιπων ειδών που συγκατοικούν μαζί μας.                 

ο Ντάριο Τσεκίνι (Dario Cecchini) γνωστός και ως ο χασάπης της Τοσκάνης, φημίζεται για τις πολλές γνώσεις του  στο κρέας, αλλά και για την δεξιοτεχνία στο μαγείρεμά αυτού. Ωστόσο μια  σημαντική πληροφορία είναι πιο  αξιοπρόσεκτη. Ο Ντάριο αναφέρει ότι  όταν ήταν παιδί, το να υπάρχει μια αγελάδα σε ένα σπίτι του χωριού ήταν μεγάλη υπόθεση. Αυτό διότι χάρη στο ζώο αυτό, είχαν γάλα και μεγάλωναν τα παιδιά, οπότε έπρεπε να του φέρονται σαν να είναι μέλος της οικογένειας. Επίσης υποστηρίζει ότι όταν ερχόταν η ώρα να θανατώσουν το ζώο, αυτό έπρεπε να γίνεται με σεβασμό και ευγνωμοσύνη, ενώ το κρέας έπρεπε να αξιοποιηθεί σωστά και να μην πεταχτεί τίποτα. Ο Ντάριο στα νεανικά του χρόνια ξεκίνησε να σπουδάζει κτηνιατρική, ωστόσο ο απρόσμενος θάνατος του πατέρα του, που δούλευε το οικογενειακό κρεοπωλείο, τον ανάγκασε να επιστρέψει πρόωρα  και να αναλάβει την επιχείρηση. Τα πρώτα χρόνια αντιμετώπισε ένα σοβαρό ηθικό δίλλημα, καθώς διαρκώς αναρωτιόταν πώς από σωτήρας των ζώων κατέληξε ο άνθρωπος που τα θανατώνει. Στην πορεία κατάφερε να απαντήσει το εσωτερικό του ερώτημα με μια τίμια και καθαρή απάντηση. Αρχικά προσανατολίστηκε σε εκτρεφόμενες αγελάδες που ζούσαν μια καλή ζωή σε οικογενειακές φάρμες με αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης. Έπειτα, κατά την αξιοποίηση του κρέατος αυτών, φρόντιζε να τιμά την θανάτωση των ζώων με τρόπο έτσι ώστε να εκμεταλλεύεται όλα τα μέρη. Για να το πετύχει αυτό και εφόσον οι πελάτες είχαν την τάση να αγοράζουν μόνο μπριζόλες, δημιούργησε ένα εστιατόριο το οποίο χρησιμοποιούσε όλα τα περισσευούμενα μέρη κρέατος εκτός από τις τετριμμένες εμπορικές επιλογές. Με αυτό τον τρόπο κατάφερε εκτός από μια γευστική γαστρονομική πρόταση, να θέσει μια πιο βιώσιμη και ηθική στάση αναφορικά με την   παραγωγή ζώων προς τροφή. 

 Συμπεριφορά σαν του Ντάριο όμως αποτελεί μια εξαίρεση και το ακόμα πιο τραγικό είναι ότι δυστυχώς ο σύγχρονος κόσμος αντιμετωπίζει  το τεράστιο δίλημμα των «άδειων στομαχιών σε έναν κόσμο αφθονίας», λόγω της φτώχειας και της διανομής τροφίμων και όχι της ελλείψεως. Κατά την άποψη μου υπάρχει μια άμεση λύση που μπορεί ο καθένας μας να εφαρμόσει ώστε να εξαλείψει την ιδέα της μη ηθικής στάσης.   

Καθώς πέρναγαν τα χρόνια συνειδητοποιούσα   ένα στοιχείο ενοχής για την κατανάλωση ζώων γνωρίζοντας όλα τα παραπάνω. Αποφάσισα λοιπόν ότι θα έτρωγα μόνο κρέας από ηθικούς παραγωγούς. Τα βιολογικά ή οικογενειακά αγροκτήματα διασφαλίζουν ότι τα ζώα έχουν αρκετό χώρο για να περιφέρονται ελεύθερα, να έχουν μια πλούσια διατροφή σε χόρτο και να μεταφέρονται μετά από χρόνια καλής διαβίωσης σε μικρά τοπικά σφαγεία για σφαγή. Με αυτό τον τρόπο στηρίζουμε αυτούς τους λίγους ρομαντικούς καλλιεργητές, προωθώντας την τάση προς  την αειφόρα και βιώσιμη χρησιμοποίηση της φύσης και των  πόρων της. Ταυτόχρονα τα οφέλη για την υγεία μας θα είναι εξαιρετικά, δεδομένου ότι τα ζώα δεν θα βρίσκονται σε μονάδες πάχυνσης και θα καταναλώνουμε κρέας απαλλαγμένο από  ουσίες και ενοχές. Τέλος, επειδή το κόστος αγοράς  είναι σαφώς αυξημένο, θα εξορθολογηστεί η κατανάλωση ζωικών προϊόντων, διατηρώντας ένα ορθό διατροφικό πρότυπο με συχνότητα κατανάλωσης  κρέατος μόνο λίγες φορές τον μήνα. Χρησιμοποιώντας λοιπόν ως μια εσωτερική ηθική σύμβαση την αγορά κρέατος από τέτοιου τύπου μικρές οικογενειακές φάρμες, μπορούμε να προχωρήσουμε με μεγαλύτερη ασφάλεια προς τον διατροφικό μας εκπολιτισμό. 

Απόσπασμα από το προς έκδοση βιβλίο 'H Διατροφή της Λογικής'